وقتی صحبت از چاقی یا اضافه‌وزن میشه، ذره بین های علمی به درون بدن میره. اما نه به سمت محلّ تجمع چربی‌ها، بلکه به سمت غدد ترشح هورمون و هورمون ها.
نقش غدد درون ریز در بدن
اگر مغز رو رییس و فرمانروای بدنمون بشناسیم، شاید بشه گفت، مغز این ریاست و مدیریت رو در بخش متابولیسم از طریق معاونین خودش که غدد درون‌ریز (adrenal gland) هستند انجام میده.
غدد درون‌ریز هم کارمندان وظیفه‌شناس خودشون رو که خود هورمون‌ها هستند، به محل های مربوطه ارسال میکنند تا با انجام وظیفه شون، بدن ما بهترین عملکرد رو داشته باشه. ولی گاهی اوقات اوضاع اونقدرا هم عالی پیش نمیره. توی این مطلب یکی از هورمون های مهم که نقش مهمی در سلامتی عمومی بدن و افزایش و کاهش وزنمون داره رو بررسی میکنیم تا به راهکاری برسیم که اجازه ندیم تنظیماش بهم بریزه.
این شما و این هورمون انسولین
هورمون انسولین، دیابت و اضافه وزن
انسولین رو شاید به عنوان یک دارو بشناسید ولی حداقل تا پایان این مطلب بهتره که به عنوان هورمون انسولین در ذهن داشته باشیدش.
این هورمون از پانکراس ترشح میشه و وظیفه ش ترانسفر کردن قندها به سلول های تمام بدن اعم از عضلات و بافت هاست – میشه گفت انسولین واسطی هست که دستِ قندها رو میذاره تو دست سلول ها تا انرژی مورد نیازشون تأمین بشه. محلّ ترددشون هم جریان خونه.
حالا وقتی که این انسولین میزانش کم میشه یا اینکه اعتبار خودش رو پیش سلول های بدن از دست بده و دیگه واسطه گری اش رو قبول نکنند، دیابت پدید میاد. دیابت بطور کل 4 نوع داره ولی دو نوعش خیلی بیشتر مورد بحث و شایع تر هست.
- دیابت نوع 1. در این نوع دیابت که بیشتر هورمونی هست، پانکراس (یا بطور دقیق تر سلول های بتا) بخوبی انسولین تولید نمیکنند و قندهای بی گناه در جریان خون یتیم میشن چون کسی وساطت نمیکنه تا به سلول ها برسند.
- دیابت نوع 2: در این نوع دیابت عملکرد پانکراس در تولید انسولین خوبه ولی سلول‌ها دیگه انسولین رو نمیپذیرند. شرایطی که بهش مقاومت انسولینی insulin – resistance گفته میشه. این شرایط عموماً به خاطر مصرف بالای قندها به وجود میاد بطوریکه میزان ترشح انسولین اونقدر بالا میره که سلول های بدن از هر چی انسولینه بیزار میشن. در این شرایط بدن آماده ست برای دیابت نوع 2 که خیلی هم شایع هست و عاملی برای چاقی و اضافه وزن هم به حساب میاد. یا بعبارتی با چاقی در رابطه ی مستقیمه.
- دیابت بارداری: برای بعضی مادران از هفته‌ی 24 بارداری به وجود میاد و علتش هم تغییرات هورمونی در جنین هست که بدن مادر به خوبی نمیتونه باهاش تعامل برقرار کنه. این نوع دیابت بعد از زایمان رفع میشود.
- دیابت نوع 4: این نوع دیابت تا حدّ زیادی نامشخص هست و هر دلیل یا نوعی میتونه داشته باشه.
ارتباط چاقی با انسولین و دیابت نوع 2
همونطور که میدونیم، دیابت نوع 2 ناشی از پدیده ی مقاومت انسولینی در سلول های بدنه و یعنی سلول ها انسولین رو نمیشناسند، به همین خاطر مولکول های قند خون (گلوکز) که همینطوری بی کس و بی کار رو هوا میمونند باعث میشن که مغز مدام به پانکراس دستور ترشح انسولین بده و این ازدیاد انسولین باعث ایجاد گرسنگی میشه. از طرف دیگه وقتی پدیده ی مقاومت – انسولینی رخ میده، میزان گلوکز (قند خون) و انسولین در جریان خون بالا میره. بدن میتونه این میزان قند اضافی رو تا حدّی در کبد و تا حدّی در عضلات برای انرژی آینده ذخیره کنه ولی اگر ظرفیت این ذخایر هم پر بشه، بدن شروع به ذخیره ی این انرژی اضافی به صورت چربی در بدن میکنه. پس از دو طریق چاقی با میزان قند بالا ارتباط پیدا میکنه:
- افزایش اشتها بدلیل انسولین بالا
- ذخیره‌ی قند بصورت چربی در بدن
حالا چاره چیه؟
تمرین کاهش وزن و تنظیم انسولین
برای بهبود این شرایط، بهترین راهکار این هست که میزان مصرف قند و کربوهیدرات ها تا حد خیلی خوبی پایین بیاد. از طرف دیگه میزان کالری مصرفی از طریق هر نوع تغذیه دیگه ای (اعم از چربی و پروتئین) پایین بیاد. چرا که در شرایط مقاومت انسولینی، هر نوع انرژی که وارد بدن بشه، ممکنه به درستی توسط بدن و سلول ها مصرف نشه و عملکردی مشابه با ورود قندها و کربوهیدرات ها ارائه کنه و نتیجه ای یکسان هم در پی خواهد داشت.
از طرف دیگه میزان فعالیت بدن باید بطور اصولی بالا بره. تحقیقات بسیار زیادی نشون داده که میزان مقاومت انسولین و دیابت نوع 2 از طریق تحرک و فعالیت بدنی اصولی به خوبی قابل کنترل و بهبود خواهد بود.
بهترین نوع فعالیت بدنی برای مبتلایان هم ترکیبی از فعالیت های هوازی و مقاومتی با ریتم و افزایش فشار مناسب هست که کمک میکنه تا شرایط سلول های بدن به مرور به حالت عادی و حساس نسبت به انسولین برگرده.
( تمامی عواملی که در مورد انسولین و اضافه‌وزن گفته شد بطور معکوس هم مصداق دارند یعنی همانطور که دیابت نوع 2 و مقاومت انسولینی در بدن منجر به چاقی میشود، عزیزانی که دچار اضافه‌وزن هستند، بیشتر در معرض ابتلا به مقاومت انسولینی و دیابت نوع 2 هستند.)
الان هم برای یک تمرین کوتاه ولی موثر آماده بشید تا به تنظیم هورمون ها و به خصوص هورمون انسولین در بدن بپردازیم:
یک برنامه تمرین مناسب برای مبتلایان به دیابت نوع 2